Nhất bên trọng, nhất bên khinh

[lehung73]

Một anh thợ mộc hay chữ vào làm cho nhà một ông quan hưu trí. Ông quan thấy anh ta lanh lợi, nói năng hoạt bát, mới nói:
- Trước kia anh có học hành được chữ nào không?
Anh ta trả lời:
- Bẩm có ạ!
Ông quan chỉ con ngựa bạch quý của mình đang đứng ở góc sân, bảo:
- Anh thử làm bài thơ vịnh con ngựa xem, hay thì ta sẽ thưởng.
Anh thợ mộc ứng khẩu đọc:
Bạch mã mao như tuyết
Tứ túc cương như thiết
Tướng công kỵ bạch mã
Bạch mã tẩu như phi.
(Ngựa trắng lông như tuyết
Bốn chân cứng như sắt
Tướng công cưỡi ngựa trắng
Ngựa trắng chạy như bay).
Quan gật gù khen hay rồi thưởng cho một thúng thóc, một quan tiền. Anh thợ ra về, gánh bên thúng thóc, bên đồ lề, thấy bên nặng bên nhẹ, bèn nói chữ: Nhất bên trọng, nhất bên khinh . Quan nghe nói bèn cho thêm thúng thóc nữa để gánh cho cân.
Anh ta về nhà kể lại câu chuyện cho mọi người nghe. Có anh hàng xóm, dốt đặc cán mai nhưng thấy anh kia được lắm tiền lắm thóc như thế thì nổi tính tham, liền bảo anh thợ mộc dạy cho bài thơ và câu nói chữ nọ. Học thuộc rồi, anh ta cũng sắp một đôi quang gánh và một ít dụng cụ vào dinh quan xin việc. Quan cũng hỏi như lần trước và anh này hí hửng đáp mình là học trò. Quan nhìn ra sân, thấy bà cụ đang quét sân bèn bảo anh ta làm thơ vịnh bà cụ. Anh này đã hơi lúng túng, vì chỉ thuộc mỗi bài thơ vịnh con ngựa, bây giờ biết vịnh bà cụ thế nào? Nhưng đã trót thì phải trét, cũng ứng khẩu đọc:
Bà cụ mao như tuyết…
Quan gật đầu:
- Ừ, được đấy!
Nghe quan khen, anh ta vững bụng đọc tiếp:
Tứ túc cương như thiết.
Quan cau mày:
- Ý hơi ép, nhưng cũng tạm được, ngâm tiếp đi.
Mừng quá, anh ta đọc một mạch:
Tướng công kỵ bà cụ
Bà cụ tẩu như phi.
Quan nghe xong giận quá, quát người nhà nọc ra đánh cho ba mươi roi vào mông. Đứng dậy anh ta vừa xoa vừa nói: Nhất bên trọng, nhất bên khinh. Quan nghe xong liền bảo đánh thêm ba mươi roi nữa vào lưng cho cân.
(ST)