Sáng hôm qua 19/2/2012 VietCare gọi điện thoại cho ông Ba Oanh trước khi đến nhà đễ gữi tiền hổ trợ mua hòm. Vì địa chỉ số nhà đăng trong Diễn Đàn là số cũ 334/33A nên phải hõi thăm 4-5 người mới tìm ra nhà với số nhà mới là 772/23/13.
Ông dẫn VietCare đến 1 căn gác mà ông nói người ta cho phép sữ dụng đễ hòm tạm thời trước khi chở đi làm đám ma. Thấy trên gác có 2 cái hòm cho người lớn: 1 cái chưa sơn và chưa dán đồ trang trí, và 1 cái đã hoàn tất trang trí đẹp mắt hơn, và 3-4 cái hòm nhỏ cho em bé. Ông nói thường xuyên mua hòm ở 1 tiệm hòm ở Định Quán và họ giao mỗi lần 10 cái với giá rẽ 2 triệu vì sữ dụng cho từ thiện, thay vì giá bình thường khoãng 5 triệu. Ông nói chính quyền địa phương có cho hòm quốc doanh nhưng ông không muốn sử dụng vì bỏ xác người vô nhưng vẫn thấy xác ! Ông nói dù không tiền nhưng phải chạy đầu này, đầu kia đễ có tiền mua nguyên vật liệu khoãng 500 ngàn trang trí làm cho hòm đẹp mắt hơn, đễ thân nhân người chết không hỗ thẹn.
Ông nói trung bình mỗi tháng đoàn mai táng phước thiện Oanh Lập của ông làm 20 đám ma từ thiện, miễn phí cho người nghèo ở Sài gòn và các tỉnh. Có 1 tiệm hòm ở quận 12 tặng 5 cái hòm mỗi tháng nên thiếu khoãng 15 cái hòm, do đó con cái ông có người cho 1-2 triệu nhưng không đủ nên họ phải vay tiền có lãi cho ông mua hòm. Có cô Sương tặng áo vải / gấm đễ ông mặc cho người quá cố, còn vải đễ tẩng liệm xác do 1 thành viên NTCM gửi 1 triệu mỗi tháng vào tài khoản ngân hàng nhưng không đủ vì cần 24m cho 1 người và giá vải mua ở chợ lớn là 8 ngàn/m (khoảng 200 ngàn tiền vải/người chết).
Ông nói đã bán nhiều nhà đất chung quanh đễ có tiền mua hòm, còn lại 1 cái mà đại gia đình 11 người đang ở chung nhưng ông cũng muốn bán luôn đễ có tiền mua hòm. Nhưng gia đình ông và NTCM ngăn cản, nên ông không bán.
Ông cho VietCare xem 1 bao sơ-mi trong, chứa khoãng 30 hồ sơ của người chết mà ông đã làm đám ma. Ông nói ông đã làm việc này trên 30 năm (ông sinh năm 1948) và trên vách tường nhà ông treo khoảng 10 khung hình với bằng khen đa số của hội Chữ Thập Đỏ. Mỗi hồ sơ có 2 tờ giấy: photo của giấy khai tử (do thân nhân đưa), và bản gốc Đơn xin Mua hòm gửi UBND phường 16, quận 4, TP HCM đễ ông tìm đến các tiệm xin hòm đễ chôn người mới mất. Ông nói khi làm nghi lể đám ma thì ông đốt bộ hồ sơ gốc, phải đốt đễ người chết mới có giấy tờ sử dụng ở cõi âm.
Ông nói phân nữa số người nghèo chết được mang về quê của họ đễ chôn vì thân nhân của họ có đất chôn, phân nữa thiêu xác ở Thủ Đức, Bình Dương. Giá thuê xe hòm đám ma là 700 ngàn, thay vì 3 triệu vì làm từ thiện. Giá thiêu xác là 3 triệu đồng, nhưng ông thường không có tiền trã nên họ (con gái của chủ lò hỏa tang làm thu ngân luôn) cho ông ký sổ nợ và thật lâu ông mới trã được 1 lần thiêu xác (và mổi lần trã tiền thì ông rất mừng vì nợ quá lâu). Sau đó ông mang hủ tro cốt với bài vị tự làm với cây nhang phải còn đang cháy về đễ trong chùa Bác Nhã ở B442 (số cũ) Đoàn Văn Bơ, phường 18, quận 4, cách đường Nguyễn Thần Hiến 5-7 căn và cách nhà ông khoãng 500m ở 334/33A (số cũ) Đoàn Văn Bơ, phường 16. Ông nói là chùa rất tốt và tử tế, cho đễ 3-4 ngàn hủ tro cốt, và thầy trụ trì làm lễ 49 ngày cho người vô danh chết với ông - vì ông coi người vô danh mà ông làm đám ma như là thân nhân của ông. Như vậy số tiền mà ông ký sổ ở lò thiêu phải trên dưới 10 tỹ (3-4 ngàn hủ tro cốt).
Ông kễ là trước khi đoàn của ông khởi hành đi về miền tây làm đám ma thì ông phát tiền từ quỹ cho mỗi người 10 ngàn, trong đó có ông, đễ mua bánh mì rồi xịt nước tương ăn (phải ăn chay trong những ngày làm đám ma). Nhiều khi trong nhà người chết không có gạo đễ đoàn của ông nấu cơm làm lễ cúng đám ma, nên có khi đoàn rất đói khi khiêng hòm. Có lần làm đám ma xong ở tỉnh và tối trở lại Sài gòn thì ai cũng quá mệt mõi và đói meo vì suốt ngày không ăn gì cã mà chỉ uống nước, và tại vì mọi người trong đoàn có bao nhiêu tiền đem theo trong mình đã gom góp lại giúp thân nhân người chết quá nghèo.
Ông nói đoàn của ông có 20 người, và khi mua hòm phải có đủ 3 người: ông, 1 ông chánh và 1 ông phó. Ông kễ là trước đây có người đến gặp ông và nói là: “Chú không biết cháu, chứ cháu biết chú và cháu là phóng viên đi theo dõi việc làm đám ma của chú 9 tháng nay!”. Ông nói là chỉ có 5 người đọc báo hổ trợ đoàn, nhưng không ai hổ trợ tiền mua hòm.
Khi VietCare gửi tiền, thì ông có đưa 1 cuốn sổ (tập) để VietCare viết ngày, tên mình, và số tiền hổ trợ. Trước khi từ giã ông đễ ra về, VietCare có hứa là mỗi tháng sẽ gữi tiền ủng hộ mua hòm và tiền đễ ông phát cho mỗi gia đình người mất mua gạo và cho đoàn mua thức ăn. VietCare cũng nói ông photo mỗi bộ hồ sơ trước khi đốt đễ lưu lại cho VietCare, và chụp hình mỗi đám ma 1 tấm và rửa hình, rồi bấm hình vô bộ hồ sơ, và cũng xin ông lần tới giới thiệu gặp ông Chánh và ông Phó của đoàn Đám ma, và tiền photo và rửa hình VietCare sẽ trã. Ông đã cho VietCare xem 1 máy chụp hình nhỏ màu bạc có 1 thẻ nhớ - do 1 phụ nữ đã cho ông đễ chụp hình đám ma và hình người mất đễ dán lên hủ tro cốt.
Sau khi từ giã ông, VietCare đến chùa Bác Nhã định đễ đốt nhang cho 3-4 ngàn hủ tro cốt vô danh nhưng vị Thượng tọa Thích Viên Phước trụ trì chùa từ năm 2007 (kế vị sau khi sư phụ mất) và 4 đệ tử ở văn phòng không ai biết đến tên ông Ba Oanh, hay 3-4 ngàn hủ tro vô danh gì cã. Nhìn lên Bảng Thông báo của chùa thì thấy 1 thông tin là chùa đang cần quyên tiền đễ sữa sang và nới rộng khu đễ hủ tro cốt vì quá nhõ không đủ chổ chứa. VietCare điện thoại số di động của ông nhưng máy đã tắt nên VietCare gọi số bàn, thì ông nói là có lẽ là vì VietCare là người lạ nên chùa không cho xem các hủ tro vô danh. VietCare nhờ ông đến chùa nói giới thiêu VietCare với vị trụ trì, và ông nói đang bận tiếp khách và VietCare nói sẽ chờ ông. Khoãng 10 phút sau ông đạp xe đạp đến chùa với bao sơ–mi hồ sơ và vô chùa với VietCare.
Nhưng vị trụ trì và 4 đệ tử ở văn phòng không ai nhận ra, hay biết ông Ba Oanh cã. Ông mới nói là ngày 28 tết có đem hủ tro cốt của Phát (hay Đạt) đến gửi ở chùa, nhưng cả chùa nói là sau 25 tết chùa không có nhận hủ tro cốt nào cã. Vị trụ trì hỏi: “Ông là người đem hủ tro vô hả?”. Ông Ba Oanh trã lời là: “Không, vì hôm đó phải làm thêm đám ma thứ 2 cùng trong ngày nên sai 1 đệ tử mang hủ tro vô chùa dùm”.
Sau đó ông và VietCare đi ra ngoài cổng chùa.
VietCare hỏi: “Vậy 3-4 ngàn hủ tro cốt để ở đâu?”.
Ông trã lời: “Đễ ở nhiều chùa khác nhau, ở chùa gần quê người chết”.
VietCare hỏi: “Sao lúc nãy ở nhà ông nói đễ ở chùa Bác Nhã? Vậy tên chùa là gì, địa chỉ ở đâu, đễ tôi đến đốt nhang cho 3-4 ngàn hủ tro cốt vô danh? ”
Ông trã lời: “Chùa ở Thủ Đức, Bình Dương nhưng họ đã dời tất cã hủ tro lên ghe và làm Thũy táng, đỗ tro xuống sông hết rồi !”.
Ông và VietCare chia tay ra về, nhưng VietCare cứ suy nghĩ mãi nên 1 giờ sau VietCare trở lại chùa và vị trụ trì nói là hủ tro cốt của ông Phát (hay Đạt) là do thân nhân đem vô chùa xin gửi ngày 25 tết và cho VietCare số điện thoại (cơ quan 3941 5264, DĐ 0988 387 187) của chị Dàng là trưởng Mặt trận Tổ quốc của phường 16 (nơi ông Ba Oanh cư ngụ). Vị trụ trì cũng nói là chị Dàng năm ngoái có gửi chùa (ở phường 18) 10 cái hòm quốc doanh cho chùa đễ giúp người nghèo và hiện tại vẫn còn 6 cái chưa sử dụng.
VietCare điện thoại chị Dàng thì được biết là:
- Đoàn Đám ma Oanh Lập không có xin giấp phép, nên phường không biết hoạt động của họ.
- Ủy ban Nhân dân phường 16 chưa hề xác nhận Đơn xin Mua hòm của đoàn.
- 4 năm trở về trước, có ông Nguyễn Ngọc Quy làm trị sự ở Miểu Bà Cố thường hay phát phiếu tặng mua hòm quốc doanh miễn phí cho người nghèo trong phường 16. (Xin lưu ý là: trước đó ông Ba Oanh có chỉ miếng đất của Miểu Bà Cố đối diện cửa nhà ông, và nói miếng đất này trước kia cũng của ông. VietCare hỏi bán lâu chưa, thì ông nói bán 26 năm trước, có 8 chỉ).
-Vài năm trước đây có người địa phương thưa ông Ba Oanh là làm ít đám ma từ thiện, nhưng đăng báo đễ nhận tiền hổ trợ của người đọc.
Sau đó VietCare đi vòng quanh và hỏi 9 người ở gần ngã 3 đường Đoàn văn Bơ và đầu hẽm vô nhà ông: “mỗi tháng thấy ông Ba Oanh chở bao nhiêu cái hòm vô và ra hẽm?”, sau đây là các câu trã lời:
- chị vá võ xe (khoãng 50 tuổi, sinh ra và lớn lên ở trước đầu hẽm): “1 cái mấy tháng”.
- 1 anh Xe ôm: “Vài cái mấy tháng”.
- 1 cụ già và cháu ở tiệm bán báo, tạp chí trong hẽm: ”không đễ ý, nhưng mỗi lần thấy chở vô 5 cái”.
- 3 chị ở tiệm may áo trong hẽm: “không đễ ý, không biết”.
- 2 anh ở văn phòng Tổ Dân Vệ khu phố 4, phường 16, trên đường Đoàn văn Bơ, cách đầu hẽm khoãng 80-100m: “không đễ ý, không biết”.
Sáng nay 20/2/2012 VietCare có trở lại, và nhận thấy và có các thắc mắc sau đây:
- Đường Đoàn văn Bơ rất hẹp, khoãng 4-6m, chổ hẹp nhất khi chở hòm đi ngang qua chổ có trụ điện khoãng 3m chiều rộng, và đoạn gần đường Nguyễn Thần Hiến buổi sáng có nhóm chợ rất đông, ngay cả đi bộ cũng khó khăn. Còn chiều rộng con hẽm vô nhà lại hẹp hơn, chổ có trụ điện đo khoãng 6.5 gang bàn tay 2 tất (1,3m).
- Mỗi lần chở vô 5-10 cái hòm cồng kền, 2-4 lần mỗi tháng (mới đủ 20 cái để làm đám), trên 30 năm qua, ra vô đường và hẽm chật hẹp có nhóm chợ nên rất dễ làm kẹt xe, làm phiền người địa phương. Tính cách khác là 3000-4000 cái hòm (bằng số hủ tro cốt) x 2 lần (vì phân nữa đi chôn, không thiêu xác) = 6-8 ngàn cái hòm chở ra hẽm nhõ, và 6-8 ngàn cái hòm chở vô cồng kền hơn, tổng cộng 12-16 ngàn cái hòm chở ra vô hẽm nhõ mà ít ai đễ ý và biết đến trong 30 năm qua. Nếu có thành viên nào rãnh mỗi ngày đi ngang qua căn gác làm kho chứa hòm, xem (hay chụp hình 1 ngày 1 tấm) mấy cái hòm có di chuyễn chút xíu nào không, hay cứ nằm yên nguyên vị trí ngày này qua ngày nọ như trong phòng trưng bày, hay có xuất nhập kho thêm bớt số lượng hòm gì không. Hôm qua ông nói có 1 người đang hấp hối nên 1 cái hòm duy nhất đã trang trí rồi còn trên gác sẽ được sữ dụng nay mai - và nên lưu ý là nhập mỗi lần 10 cái từ Định Quán nhưng xuất 1-2 cái mỗi lần. Vì gác khá cao khoãng 3,5m, nên việc khiêng hòm bằng cây nặng lên xuống gác rất khó khăn và cần nhiều người. Đồng thời cũng xem ông có làm công việc trang trí hòm thô sơ hay không (15 cái mỗi tháng).
- Trang trí cho 1 cái hòm tốn nhiều thời gian, và thời gian làm vệ sinh tẩm liệm xác, thời gian làm nghi lễ với Thầy tụng, Linh mục, thời gian khiêng hòm lên xuống gác rồi ra hẽm tới chổ xe đám ma (xe không thể vô đường hẹp Đoàn văn Bơ được), thời gian xe chạy đôi khi đi về tỉnh. Phải cần rất nhiều thời gian mới có thể làm hết các công việc được. Ông có vẻ nhàn nhã theo nhận xét riêng của VietCare.
- Các lò thiêu xác ở Thủ Đức, Bình Dương tên gì, địa chỉ ở đâu, điện thoại số mấy đễ xác minh đã thiêu bao nhiêu xác cho ông.
- Thẽ nhớ của máy chụp hình này có, hay còn, nhiều hình đám ma không ?
- Không hiễu tại sao vẫn còn khoãng 30 hồ sơ, không đốt luôn. Và những người chết này không có giấy tờ đễ sử dụng dưới âm phủ (theo lý do của ông là phải đốt giấy tờ đi)?
- Làm đám ma cho mỗi người chết ở Sài gòn phải đi 2 lần: Đi lần 1 vào ngày thứ nhất đễ vệ sinh, tẩm liệm xác. Đi lần 2 vào ngày thứ ba đễ làm nghi lễ đầy đủ theo tôn giáo người chết trước khi đi chôn hay đi thiêu xác. Như vậy làm 20 đám ma mỗi tháng thì trung bình mỗi ngày đều phải đi làm đám.
- Hôm qua VietCare gửi ủng hộ ông 10 triệu loại tiền giấy 100 trăm ngàn. Sáng nay đến xin và nhận tiền hoàn lại loại giấy 500 ngàn (20 tờ).
- Ước tính Tổng số tiền chi phí của đoàn mỗi tháng rất là cao:
1) Mua hòm: 2 triệu x 15 cái = 30 triệu (5 cái được 1 trại hòm quận 12 tặng)
2) Trang trí hòm: 500 ngàn x 15 cái = 7.5 triệu
3) Vải liệm: 8 ngàn x 24m x 20 người = 3.8 triệu
4) Thuê xe hòm đám ma: 700 ngàn x 20 lần làm đám = 14 triệu
5) Thiêu xác: 3 triệu x 10 người = 30 triệu
Tổng cộng: 85.3 triệu / tháng, hay 1 tỹ /năm.
Chưa tính các chi phí linh tinh khác, và tiền lãi phải trã vì các con ông đi vay dùm và số nợ chồng chất tăng lũy tiến trong 30 năm qua. Các chủ cho vay hình như có nhiều lòng nhân ái hơn ngân hàng từ thiện Heart Bank của NTCM, vì họ không thu hồi tiền cho vay 30 năm, không đòi trã lãi mà còn cho vay thêm gần trăm triệu mỗi tháng, và cũng không tính lạm phát tiền mất giá rất nhiều mỗi năm. Họ giống như cô con gái của chủ lò thiêu chỉ ghi sổ thiếu nợ. NTCM rất cần những người này làm thành viên Heart Bank.
---
Hi vọng là VietCare hiểu lầm, như trong câu chuyện Khổng tử và người đệ tử nấu cơm và ăn vụng cơm dơ có bọt. Nếu như thế, xin thành thật xin lổi ông Ba Oanh và gia đình, và mọi người trước.
